Laatst bijgewerkt op 10 april 2019 door Erwin en René
Anno 2018 hebben we het geluk dat er geen grote epidemieën meer uitbreken waarbij honderden, duizenden of zelfs miljoenen mensen sterven. Dat was in het verleden anders, met de uitbraken van de pest als groot dieptepunt.
De grootste ramp vond plaats in de 14e eeuw, toen de ziekte leidde tot de dood van ongeveer een derde van de Europese populatie, destijds enkele tientallen miljoenen.
Om verdere verspreiding en de opkomst van andere ziekten te voorkomen, moest men zeer overhaast de overledenen begraven of cremeren. Voor hen was er niet of nauwelijks een uitvaart.
Wat kun je lezen op deze pagina?
Catacomben in Europa
Omdat de pest met name in de veertiende eeuw zoveel slachtoffers eiste, ontstond er al snel een tekort aan begraafplaatsen. In een vrijwel volledig christelijk Europa kon men zich niet langer houden aan christelijke rituelen rond de uitvaart. Massagraven en verbrandingen waren aan de orde van de dag, chaos leidde tot iets dat velen enkel als ontheiliging van de doden kunnen beschrijven.
In diverse grote Europese steden vind men ondergrondse catacomben, waar duizenden, soms zelfs miljoenen doden zijn opgebaard. In vrijwel alle gevallen gaat het hier om anonieme graven. Sommigen van hen stierven een natuurlijke dood, maar velen stierven als gevolg van ziekte of geweld.
De meeste beroemde catacomben zijn die van Parijs, waar naar schatting de overblijfselen van zo’n zes miljoen Parijzenaren liggen.
Hoewel deze catacomben lang na de ernstigste pestepidemie zijn gemaakt, liggen ook hier veel pestslachtoffers. Dit zijn latere slachtoffers of slachtoffers die later zijn herbegraven.
Oorlog in Europa
Ook tijdens oorlogen in Europa vielen er miljoenen doden, voor wie er vaak geen uitvaart kon plaatsvinden. Het meest bekend is natuurlijk de Tweede Wereldoorlog, waar veel militairen op een later moment alsnog een waardige uitvaart kregen.
Een bekende begraafplaats van de Tweede Wereldoorlog is nabij Margraten in Limburg. Op deze imponerende begraafplaats hebben zo’n 8000 militairen hun laatste rustplaats gevonden, allemaal Amerikaans.
Dankzij naamplaatjes en latere DNA-onderzoeken zijn de meeste graven geïdentificeerd, met onder meer ontvangers van de Medal of Honor onder de overledenen. Ook elders in Europa zijn dergelijke waardige oorlogsbegraafplaatsen, maar lang niet alle overleden militairen vonden een dergelijke rustplaats.
Stranden van Normandië
Tijdens de invasie van Normandië vonden meer dan een half miljoen militairen de dood, waaronder ruim 100.000 Amerikanen, 80.000 Britten en Canadezen en nog eens enkele honderdduizenden Duitsers. Velen van hen zijn nooit geborgen.
Het is om deze reden niet geoorloofd om te graven of een metaaldetector te gebruiken op de stranden van Normandië. Het gebied wordt officieel gezien als een oorlogsbegraafplaats, omdat waarschijnlijk nog vele slachtoffers zonder waardige uitvaart in het gebied begraven liggen.
Uitvaartrituelen in tijden van nood
Ondanks de omstandigheden in tijden van nood, zien we door de geschiedenis heen wel dat men altijd zo goed mogelijk probeert een uitvaart te organiseren voor de overledenen. Onder meer na de Tweede Wereldoorlog zijn duizenden provisorische graven in Europa geborgen, om de overledenen vervolgens elders te herbegraven.
Wanneer de omstandigheden het toelieten, kregen omgekomen militairen vaak een korte, enigszins zakelijke uitvaart, waarbij een graf werd gegraven en met stenen of takken een grafmonument werd gemaakt.
Massagraven
In Europa worden nog altijd zo nu en dan massagraven ontdekt in Oost-Europa, waar in de jaren negentig de Joegoslavië-oorlog woedde. Deze graven werden veelal gegraven door vijanden van overledenen, die zonder eer in grote graven werden gedumpt om begraven te worden.
Nog altijd zijn diverse stichtingen, commissies en overheden bezig om de locaties van deze massagraven terug te vinden, waarna slachtoffers geïdentificeerd kunnen worden en een waardige uitvaart kunnen krijgen. In landen als Bosnië en Servië vinden om deze reden nog altijd regelmatig uitvaarten plaats van betrokkenen van de oorlog die pas jaren na dato zijn teruggevonden.
