Rouwverwerking: Omgaan met het overlijden van een naaste

Laatst bijgewerkt op 10 april 2018 door Erwin en René

​Het overlijden van een naaste, verwacht of onverwacht, heeft altijd een grote impact op alle nabestaanden. Het wegvallen van deze naaste is vaak moeilijk te bevatten, met name het gegeven dat dit permanent is en onomkeerbaar. Hoe mensen omgaan met de rouwverwerking, verschilt per persoon. Vooraf is het lastig in te schatten hoe iemand gaat reageren op een overlijdensgeval. Waar de ene persoon juist erg hard begint te werken, studeren of sociaal actief wordt, sluit de ander zich op en valt in een zwart gat. Geen van beide is beter of minder goed. Wel zijn er enkele zaken die veel langskomen tijdens de rouwverwerking, om het overlijden van de naaste te accepteren. In dit artikel wordt uitgebreid ingegaan op de rouwverwerking.

​Rouwverwerking in fases

Hoe iemand ook rouwt om een sterfgeval, de rouw gaat altijd via verschillende fases. De duur van deze fases kan sterk verschillen per persoon, maar globaal kan iedere fase beschreven worden. De volgende fases zien we meestal terug tijdens de rouwverwerking:

1. Ontkenning en/of onbegrip
2. Boosheid en/of gevecht
3. Depressie
4. Aanvaarding

Het kan sterk verschillen per persoon wanneer iedere fase optreedt, hoe lang deze duurt en hoe deze wordt ingevuld. Dit hangt niet alleen af van de persoonlijkheid van de nabestaande, maar ook van de leeftijd en de relatie tot de overledene. Zo wordt er anders omgegaan met het overlijden van een ouder dan met dat van een broer of zus, ondanks dat beide familieleden erg dicht bij de nabestaande staan.

Ontkenning en/of onbegrip

​De eerste fase van de rouwverwerking kenmerkt zich meestal door een gevoel van onbegrip, soms samen met ontkenning. Het is lastig te bevatten dat deze naaste zich niet meer in het leven van de nabestaande bevindt, zelfs als men de dood al van verre zagen aankomen door bijvoorbeeld een ziekte. In deze fase gaan er allerlei gedachten voor het eerst ontstaan, bijvoorbeeld over hoe men bepaalde zaken gaat ervaren zonder de overledene en hoe het moet voelen dat er nooit meer nieuwe herinneringen bij gaan komen over de overledene. Vaak ontstaat hier ook een zekere vorm van ontkenning, omdat de dood te pijnlijk is om al te aanvaarden.

Boosheid en/of gevecht

​Na de eerste fase van onbegrip of ontkenning vormt vaak een vorm van boosheid. De persoon kan moeilijk verkroppen dat de overledene niet meer in zijn of haar leven aanwezig is. Afhankelijk van de doodsoorzaak kan dit ook gepaard gaan met een gevoel van onrecht. Soms uit deze boosheid zich ook in strijdlust. De nabestaande wil linksom of rechtsom vooruitgaan en stopt bijvoorbeeld met roken of gaat een marathon lopen. Deze wilskracht is sterk gevoed door emotie.

Depressie bij rouwverwerking

​Na de boosheid volgt vaak een depressieve periode. Het besef dat de overledene echt weg is uit het leven begint in te zakken op een manier die er eerder nog niet was. De nabestaande is zich ervan bewust dat het leven om hem of haar heen doorgaat. De aandacht van vrienden en familie die verder van de overledene afstonden neemt af. De nabestaande kan zich hierdoor ook eenzaam gaan voelen.

Aanvaarding

​Na de depressie volg de aanvaarding. Aanvaarding treedt pas op wanneer over vrijwel alles rond de dood en de gevolgen hiervan uitgebreid is nagedacht. Het besef dat de persoon écht weg is uit het leven is duidelijk aanwezig, evenals het besef dat het leven door moet gaan. In deze periode vormt zich de start van een nieuwe levensfase waarin de overledene niet langer een prominent deel uitmaakt. Aanvaarding wil niet zeggen dat er geen gemis meer is. Wel wil het zeggen dat het overlijden niet langer een zware dagelijkse belasting op de nabestaande is.

Omgaan met rouw

​Het verloop van de fases zoals hierboven beschreven kan sterk verschillen per persoon en zal ook niet voor iedereen opgaan. In iedere fase is het belangrijk om emoties niet op te kroppen, maar ze te uiten en veel te praten met zowel andere nabestaanden als mensen die er wat verder vanaf staan.

Soms kan het nodig zijn om in gesprek te gaan met een psycholoog. De psycholoog kan achterhalen op welke punten de meeste pijn en het meeste verdriet zit. Dit kan het proces van rouw versnellen en een de acceptatie van de dood eenvoudiger maken.