Laatst bijgewerkt op 10 april 2019 door Erwin en René
Koopvaardijschepen in het verleden, maar ook de moderne tijd, waren soms maandenlang op zee. Het gebeurde wel eens dat een passagier of bemanningslid tijdens de toch kwam te overlijden. Tegenwoordig hebben alle grote schepen die de oceaan opgaan verplicht een mortuarium, maar dat was vroeger anders. Omdat het lichaam ongekoeld snel kan gaan ontbinden en zo ziektes veroorzaken bij de rest van de bemanning, werd er vaak voor een zeemansgraf gekozen.
Meestal slechts gehuld in een lijkzak met enkele zware objecten aan het lichaam, werd de overledene overboord gezet. Tegenwoordig is het in de Nederlandse wateren niet geoorloofd om een zeemansgraf te krijgen, maar in onder meer Engeland liggen er wel mogelijkheden.
In de historie: het zeemansgraf
Tijdens de Middeleeuwen en hierna nam een zeevaart nog langer in beslag dan nu. Een reis naar Indonesië duurde maanden en betekende dat personen minimaal een jaar van huis waren. Op de schepen was bovendien niet de hygiëne van de moderne tijd. Ratten, kakkerlakken en andere ongenode gasten waren normaal aan boord van een schip. Met eenzijdige voeding was bovendien de weerstand van het gemiddelde bemanningslid laag.
Het gevolg was dat veel bemanning ziek werd en soms kwam te overlijden. Na een overlijden raakte het lichaam snel in ontbinding, omdat de meeste schepen voeren in warme gebieden. Om ziekte te voorkomen, maar ook om ongedierte te weten en stank tegen te gaan, koos men hier voor het zeemansgraf. Het lichaam werd simpelweg overboord gezet.
Nederland (en bijna heel Europa) was rond deze tijden christelijk (Katholiek) en dus kregen bemanningsleden vaak een christelijke uitvaart op boord. Deze was sober: er werd iets vertelt over de overledene en er werden enkele gebeden opgezegd voor hem. Wanneer de laatste gebeden waren uitgesproken werd het lichaam meestal via een plank in het water gegleden. Door gewichten aan het lichaam bleef het niet drijven, maar zakte het direct naar de bodem, soms duizenden meters diep.
De Tweede Wereldoorlog was de laatste periode dat er veel zeemansgraven werden gemaakt. In deze periode hadden oorlogsschepen simpelweg niet genoeg kisten en koelruimtes om overledenen te herbergen. Meestal werden de overledenen in een zeil gewikkeld en wederom verzwaard. Er volgde een korte (militaire) plechtigheid, waarna de overleden soldaat zijn laatste rustplaats kreeg.
Zeemansgraf tegenwoordig
Hoewel het zeemansgraf in het verleden met name ontstond uit noodzaak, zijn er ook veel mensen die een bepaalde charme zien in dit type graf. Het is in de Nederlandse wateren echter niet geoorloofd om te kiezen voor een zeemansgraf. Dat heeft deels te maken met stromingen en visserij: de kans bestaat dat de overledene onbedoeld wordt teruggevonden.
In sommige andere landen is het wel mogelijk om te kiezen voor een zeemansgraf. Zo zijn er rond het Verenigd Koninkrijk vier locaties waar dit mag plaatsvinden. De zeebodem ligt hier op 300 meter (dieper dan de omgeving) en visserij is hier verboden.
Een zeemansgraf is vanzelfsprekend wel duurder dan een reguliere begrafenis of crematie. Voor een zeemansgraf in het Verenigd Koninkrijk kan gerekend worden op zo’n € 10.000,00 als startprijs. Onder meer het vervoer van het lichaam naar het Verenigd Koninkrijk en de reis met de boot maken dit type uitvaart duur.
Wel is het bij sommige uitvaartverzekeringen mogelijk om een zeemansgraf te laten dekken. Dit moet met de uitvaartverzekeraar worden besproken, zodat er samen gekeken kan worden naar een juiste dekking voor het zeemansgraf.
